Connect with us

Ekonomia

Folin Fos Sai Problema Mundiál, Ramos-Horta Husu Governu Fó Subsídiu bá Povu

Published

on

Hatutan.com, (09 Agostu 2023), Díli—Oras-ne’e daudaun mundu enfrenta hela problema folin fos sa’e makaas tanba impaktu hosi El Niñu, nune’e Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta husu Governu atu buka medida ne’ebé di’ak liu hanesan kria subsídiu bá povu atu evita mosu hamlaha.

“Folin fos sa’e makas iha merkadu ne’e problema mundiál no kuaze nasaun hotu-hotu enfrenta. Iha Timor-Leste rasik governu tenke asegura no buka meius atu garante stock fos iha armazen, nune’e povu labele hamlaha tanba fos laiha. Problema bo’ot iha balun sa’e ba $17 kaut ida, ne’e la’os iha Timor de’it, maibé mundu tomak,” Ramos-Horta hateten iha Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato, Comoro (09/08/2023).

Lee Mós: Nasaun Exportadór Sira Mak Hasa’e Folin Fos

Advertisement

Xefe Estadu Ramos-Horta hateten governu tenke haree didiak atu halo said, labele deerepenti de’it mehi kuda hare ohin kedan tanba nia observa katak, tinan 20  nia laran la halo polítika di’ak no loloos ba seitór Agrikultura.

“Ha’u ko’alia hela de’it iha tinan 20 nia laran, bo’ot sira la rona no agora laiha posibilidade atu halo buat ruma  iha rai laran,” Ramos-Horta hatutan.

Loos duni, Xefe Estadu mós konkorda katak, Timor-Leste iha Fundu Petrolífeiru no mós iha osan billiaun $18, maibé Governu tenke fó órden no autoriza Ministru responsável buka fos, hahán sira seluk iha mundu ne’e, la interese nia folin halo stock boot atu povu  labele hamlaha nune’e hatún tiha folin fos ne’e.

Nia konta tuir katak, prosesu ne’e halo ona iha 2009. Iha 2009 krize boot fos nian, iha momentu ne’ebá antes krize $300 kada tonelada, sa’e to’o iha $900 kada tonelada. Momentu ne’ebá nia hateten tiha ona, investimentu iha agrikultura no iha momentu ne’ebá Governu book-an ba sosa duni fos iha Vietname no Tailándia.

“Hosi ne’ebá mak Governu hahú subsidiu ba fos  nian. Ezemplu Se fos atu ba to’o iha Iliomar ho Oecusse ne’ebé tebtebes, Governu  tenke fó subsídiu atu fos ne’e labele liu $12. Ne’e mak halo iha tempu ne’ebá. Maibé korrupsaun mós barak loos. Eezemplu iha Iliomar iha família 2.000, maibé mosu fali iha relatóriu balun iha familia 20.000 fali, fos  atu ba subsidiu Governu nian más afinál la ba no kontratór sira ne’ebé lori fos ne’e bá fa’an fali iha Díli. Tanba ne’e mak Governu tenke tau-matan makaas atu ema labele  aproveita. Maibé tenke subsidia, la’ós atu fó gratuita, tau folin merkadu nian hanesan uluk, ne’e mak númeru um,” Ramos-Horta subliña.

Advertisement

Iha rai boot ne’ebé iha nuclear, osan laiha maibé Timor-Leste iha osan, hasai balun hodi sosa hahán ne’ebé kualidade ne’ebé mak falta iha rai ida-ne’e, tanba prossesu ne’e fásil.

Nasaun India lakohi ona fa’an fos ka halo esportasaun no Vietname ho Tailándia sira re-negosia ho nasaun sira ne’ebé durante ne’e importa fos ho sira atu halo kontratu  foun no ho rai lubuk ida inklui Timor-Leste.

“Probema  bo’ot la’ós Governu nia kulpa. Ema balun komesa kritika ona Governu, maibé Governu foin simu  todan no sei iha osan retifikativu 2023 nian, labele kulpa ba programa Governu nian tanba sira seidauk hahú tinan foun. Programa tenke iha 2024,” Xefe Estadu haktuir.

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement
Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

Timor-Leste iha Difikuldade Kompete Kuantidade Produtu iha Merkadu ASEAN

Published

on

By

Hatutan.com, (06 Novembru 2025),Díli— Vise-Ministra bá Asuntu ASEAN, Milena Rangel rekoñese  Timor-Leste  iha difikuldade kona-bá kuantidade produtu lokal atu kompete iha merkadu nasaun sira Estadu membru ASEAN.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Debate OJE 2026 iha Jeneralidade, Komisaun C Hato’o Rekomendasaun Forte Bá Governu

Published

on

By

Hatutan.com,  (05 Novembru 2025),Díli—Debate  Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés) 2026 iha faze jeneralidad, Kuarta (05/11/2025),  Komisaun C  Parlamentu Nasionál ba asuntu Finansas Públika  hato’o rekomedasaun forte bá IX Governu Konsititusionál  hodi anota no sai hanesan prioridade.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

SEFOPE Sei Fó Anúnsiu Publikú Kona-bá Hasa’e Saláriu Minimu

Published

on

By

Hatutan.com, (27 Outubru 2025), Díli- Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu   (SEFOPE), Rogério Araujo Mendonça , informa iha komemorasaun loron traballadór ne’ebé monu iha loron 01  fulan-Maiu,  sei fó anúnsiu públiku kona-bá hasa’e saláriu minimu.

(more…)

Continue Reading

Trending